در جریان عملیات «وعده صادق ۳»، موشک بالستیک فوق‌سنگین و بومی ایرانی «سجیل» نه‌تنها با دقت و برد چشمگیر خود توجه‌ها را جلب کرد، بلکه با خلق یک پدیده نادر بصری موسوم به «دم ماهی» (Fish Tail Phenomenon) در آسمان، مهارت ایران در فناوری موشکی را به رخ جهانیان کشید. این پدیده که معمولاً تنها در موشک‌های فوق‌پیشرفته‌ای مانند Minuteman III آمریکا یا یارس روسیه مشاهده شده، اکنون در آسمان ایران به ثبت رسید. اما پدیده دم ماهی چیست و چه معنایی برای آینده فناوری موشکی ایران و رقبا دارد؟
پدیده دم ماهی چیست؟
پدیده دم ماهی یک الگوی موج‌دار و رنگی است که در پی اگزوز موشک، در ارتفاعات بالا و تحت شرایط خاص جوی شکل می‌گیرد. این پدیده وقتی رخ می‌دهد که موشک در لایه‌های بالای جو (استراتوسفر و مزوسفر) حرکت می‌کند، جایی که دما بسیار پایین (زیر منفی ۳۶.۵ درجه) و چگالی هوا کاهش می‌یابد.
در مورد موشک سجیل، استفاده از سوخت جامد ترکیبی (HTPB) با ذرات فلزی مانند آلومینیوم باعث تولید بخار آب و ذرات فلزی معلق در پیشران می‌شود. این ذرات در ارتفاع بالا به کریستال‌های یخ تبدیل شده و در زمان گرگ‌ومیش، با بازتاب نور خورشید، الگوهایی شبیه به دم ماهی ایجاد می‌کنند.
چرا پدیده دم ماهی اهمیت دارد؟
- نشانه‌ای از بهینه بودن طراحی پیشران و نازل‌ها:
شکل‌گیری دم ماهی تنها در صورت عملکرد دقیق پیشران و کنترل مناسب بردار رانش ممکن است. این به معنای پایداری بالای موشک در فاز پرواز و تعامل صحیح آن با جو است. - اثبات سطح پیشرفته شبیه‌سازی‌های CFD و تونل باد:
ساختار دم ماهی نتیجه تعامل دینامیک سیالات، موج‌های شوک، و توزیع چگالی در جو است که نیازمند تحلیل‌های پیچیده و دقیق مهندسی است. این یعنی ایران در حوزه تحلیل عددی و مدل‌سازی به سطح جهانی رسیده است. - چالش برای سامانه‌های پدافندی:
موشک‌های سوخت جامد مانند سجیل به دلیل سرعت بالا، زمان پرتاب کوتاه و مسیر پروازی متغیر، برای سامانه‌هایی مانند پاتریوت و گنبد آهنین یک تهدید واقعی هستند. ظهور دم ماهی یعنی پرتاب موفق در لایه‌های بالای جو و عبور از موانع شناسایی.
مشخصات فنی موشک سجیل
- نوع پیشران: سوخت جامد دو مرحله‌ای
- برد: بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ کیلومتر
- سرعت: حدود ۵ ماخ (۵۰۰۰ تا ۶۰۰۰ کیلومتر بر ساعت)
- نازل‌ها: قابل تنظیم برای کنترل بردار رانش
- بالک‌ها: شبکه‌ای (Grid Fins) برای کاهش گشتاور رول و افزایش پایداری
- طراحی: بومی، توسعه‌یافته توسط وزارت دفاع و نیروی هوافضای سپاه
چرا دنیا شگفت‌زده شد؟
کشورهایی مانند آمریکا و روسیه سال‌هاست که فناوری سوخت جامد و تولید موشک‌هایی با برد بالا و قابلیت مانور در جو را در اختیار دارند. اما ایران، در شرایط شدیدترین تحریم‌ها، موفق به ساخت موشکی با فناوری پیشرفته‌ای شده که هم از لحاظ سرعت آماده‌سازی (کمتر از ۳۰ دقیقه) و هم دقت هدایت و هم رفتار آیرودینامیکی در جو بالا، با نمونه‌های جهانی قابل مقایسه است. دم ماهی تنها یک جلوه بصری نیست؛ یک اعلان واضح از ورود ایران به باشگاه موشک‌سازان نخبه دنیاست.
تحلیل استراتژیک و بازدارندگی
با برد ۲۵۰۰ کیلومتری، سجیل توانایی هدف‌گیری عمق سرزمین‌های دشمن را دارد. پدیده دم ماهی نه‌تنها برای مردم، بلکه برای تحلیل‌گران نظامی و اطلاعاتی غرب یک زنگ هشدار است؛ موشکی که توانایی مانور در ارتفاع بالا، سوخت جامد، کنترل دقیق جریان اگزوز و مسیر غیرخطی دارد، عملاً رهگیری آن را برای سامانه‌های دفاعی سخت می‌کند.
نتیجه‌گیری
پدیده دم ماهی در موشک سجیل صرفاً یک زیبایی بصری در آسمان نبود؛ بلکه نمایشی خیره‌کننده از بلوغ مهندسی، قدرت بومی‌سازی، و سطح بالای آیرودینامیک موشکی در ایران بود. این موشک حالا نه‌تنها یک ابزار نظامی، بلکه یک نماد ملی از توان مهندسی و بازدارندگی دفاعی است. پدیده دم ماهی، پیام روشنی برای دشمنان ایران دارد: برنامه موشکی جمهوری اسلامی ایران متوقف‌شدنی نیست.
